- Στοιχεία αρθρογράφου
- Πρόσφατα άρθρα
Η Ειρήνη Ρουγγέρη είναι Διαιτολόγος Διατροφολόγος με μεταπτυχιακές σπουδές στην Καρδιομεταβολική Ιατρική.
Το κάλιο είναι ένας από τους βασικότερους ηλεκτρολύτες στον ανθρώπινο οργανισμό και παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της ισορροπίας των υγρών και της λειτουργίας των κυττάρων.
Μάλιστα, λόγω της ανάγκης του οργανισμού μας για μεγαλύτερη ποσότητα καλίου, νατρίου, μαγνησίου και ασβεστίου, σε σχέση με άλλες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, αυτοί οι ηλεκτρολύτες συχνά αναφέρονται στη βιβλιογραφία και ως μακροστοιχεία, στα οποία τυπικά κατατάσσονται μόνο οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες και τα λιπαρά.
Το κάλιο συνεργάζεται άμεσα με το νάτριο, διατηρώντας το δυναμικό της κυτταρικής μεμβράνης, ρυθμίζοντας έτσι διεργασίες όπως η μυϊκή σύσπαση, η νευροδιαβίβαση και η νεφρική λειτουργία.
Επίσης, συμβάλλει και στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Κάλιο: Ομοιόσταση και απορρόφηση
Η συνολική ποσότητα του καλίου στον οργανισμό μας αντιστοιχεί περίπου σε 45 (mmol)/kg σωματικού βάρους και κατανέμεται τόσο και στον εσωτερικό, όσο και στον εξωτερικό χώρο των κυττάρων, με την ενδοκυττάρια συγκέντρωση να ξεπερνά κατά 30 φορές την εξωκυττάρια.
Περίπου το 90% του προσλαμβανόμενου καλίου απορροφάται μέσω παθητικής διάχυσης, και χρησιμοποιείται για την διατήρηση της ομοιόστασης του στα κύτταρα.
Το υπόλοιπο ποσοστό απεκκρίνεται πρωτίστως στα ούρα, σε μικρότερο ποσοστό στα κόπρανα, ενώ μικρές ποσότητες αποβάλλονται και μέσω του ιδρώτα.
Για να ελεγχθούν τα επίπεδα του καλίου συνήθως αξιολογούνται τα επίπεδα του στον ορό του αίματος, τα οποία φυσιολογικά κυμαίνονται μεταξύ 3.6-5.0 mmol/L.
Καταστάσεις όπως η διάρροια, ο εμετός, οι νεφρικές ασθένειες, καθώς και η χρήση ορισμένων φαρμάκων όπως καθαρτικά και διουρητικά, μπορεί να διαταράξουν την ομοιόσταση του, οδηγώντας σε:
- Υποκαλιαιμία: επίπεδα καλίου <3.6 mmol/L
- Υπερκαλιαιμία: επίπεδα καλίου >5.0 mmol/L
Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονιστεί πως ο έλεγχος των επιπέδων του καλίου στο αίμα, δεν αντικατοπτρίζει απόλυτα τις αποθήκες του καλίου στους ιστούς, καθώς όπως προαναφέρθηκε το μεγαλύτερο ποσοστό του βρίσκεται ενδοκυτταρικά.
Ανεπάρκεια καλίου και συνέπειες στην υγεία
Αν και η ανεπάρκεια καλίου είναι σπάνια σε άτομα χωρίς υποκείμενη νόσο, μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις στην υγεία.
Αποδεδειγμένα, η ανεπάρκεια καλίου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για υπερευαισθησία στο αλάτι και επικείμενη αύξηση της αρτηριακής πίεσης, νεφρολιθίαση, ουρική απέκκριση ασβεστίου και επιτάχυνση του οστικού μεταβολισμού.
Η κατάσταση αυτή είναι συχνότερη σε άτομα με φλεγμονώδη νόσου του εντέρου, πίκα και σε άτομα που βρίσκονται υπό συγκεκριμένα θεραπευτικά σχήματα με τη χρήση διουρητικών, καθαρτικών, κορτικοστεροειδών, καθώς και ορισμένων αντιμικροβιακών, που προάγουν την ουρική απέκκριση καλίου.
Ακόμη, σε καταστάσεις όπως, η διαβητική κετοξέωση και ο υπεραλδοστερινισμός μπορεί να προκύψει και υποκαλιαιμία, η οποία σχετίζεται με απειλητικές για τη ζωή αρρυθμίες.
Πόσο κάλιο χρειαζόμαστε
Τα δεδομένα για το κάλιο δεν επαρκούν για τον καθορισμό RDA, δηλαδή συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης.
Έτσι, δεν έχει καθοριστεί παρά Αdequate Ιntake, δηλαδή η ποσότητα που θεωρείται επαρκής για την κάλυψη των θρεπτικών αναγκών του οργανισμού.
Το AI βασίστηκε στην πρόσληψη υγιών ατόμων και σύμφωνα με την επιτροπή της NASEM 2019 διαμορφώνεται ανά φύλο και ηλικία ως εξής:
| Ηλικία | Φύλο | |
| Άνδρας | Γυναίκα | |
| 0-6 μηνών | 400mg 860mg 2000mg 2300mg | |
| 7-12 μηνών | ||
| 1-3 ετών | ||
| 4-8 ετών | ||
| 9-13 ετών | 2500mg | 2300mg |
| 14-18 ετών | 3000mg | 2300mg |
| >19 ετών | 3400mg | 2600mg |
Είναι σημαντικό να τονιστεί πως οι τιμές αυτές δεν ισχύουν για άτομα με διαταραγμένο μεταβολισμό καλίου, καθώς επίσης διαφοροποιούνται κατά την γαλουχία και την εγκυμοσύνη.
| Ηλικία | Εγκυμοσύνη | Γαλουχία |
| 14-18 ετών | 2600mg | 2500mg |
| 19-50 ετών | 2900mg | 2800mg |
Επειδή ο οργανισμός μας διαθέτει προσαρμοστικούς μηχανισμούς για την διατήρηση της ομοιόστασης του καλίου, σπάνια παρατηρείται έλλειψη ή τοξικότητα σε άτομα, χωρίς υποκείμενη νεφρική νόσο ή φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει τον μεταβολισμό του.
Έτσι, δεν έχει καθοριστεί ούτε ανώτατο όριο (UL) για την πρόσληψη καλίου.
Διατροφικές πηγές καλίου
Το κάλιο βρίσκεται σε διάφορα φρούτα όπως η μπανάνα, τα πορτοκάλια, τα αβοκάντο, καθώς και σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι.
Ακόμη, μία από τις πλουσιότερες πηγές καλίου είναι η μαγειρεμένη πατάτα με φλούδα που περιέχει 926mg. Ενδεικτικά παρατίθεται μία λίστα με τρόφιμα που περιέχουν κάλιο:
| 1 αβοκάντο (περίπου 136g) | 690mg |
| 1 μέτρια πατάτα μαγειρεμένη με φλούδα | 926mg |
| 1 μαγειρεμένη γλυκοπατάτα | 572mg |
| 1 φλιτζάνι φυσικό χυμό πορτοκάλι | 496mg |
| 1 φλιτζάνι μαγειρεμένο καλαμπόκι | 384mg |
| 1 μέτρια μπανάνα | 451mg |
| 1 φλιτζάνι κεράσια | 306mg |
| 1 φλιτζάνι μαγειρεμένο σπανάκι | 838mg |
| 1 φλιτζάνι αποβουτυρωμένο γάλα | 407mg |
| 1 φλιτζάνι κεφίρ χαμηλό σε λιπαρά | 399mg |
| 227g ελληνικό γιαούρτι, χαμηλό σε λιπαρά | 320mg |
| 1 φλιτζάνι φασόλια | 800mg |
| 85g μαγειρεμένο σολομό | 425mg |
| 113g μαγειρεμένο χοιρινό | 398mg |
| 1 φέτα λευκό ψωμί | 37mg |
| 1 κουταλιά της σούπας φυστικοβούτυρο | 90mg |
Συμπληρώματα καλίου
Στο εμπόριο υπάρχουν διάφορες μορφές καλίου με τη μορφή συμπληρωμάτων, καθεμία από τις οποίες εξυπηρετεί διαφορετικούς ιατρικούς σκοπούς.
Η πιο κοινή μορφή είναι το χλωριούχο κάλιο, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση της υποκαλιαιμίας. Άλλες μορφές αποτελούν το κιτρικό κάλιο και το όξινο ανθρακικό κάλιο, που έχουν αλκαλοποιητική δράση, βοηθώντας στην πρόληψη της νεφρολιθίασης και στην αντιμετώπιση της μεταβολικής οξέωσης, με το κιτρικό κάλιο να έχει πιο ήπια δράση.
Ακόμη, υπάρχουν σκευάσματα που συνδυάζουν το κάλιο με άλλες ουσίες όπως η ταυρίνη, λόγω της καρδιοπροστατευτικής τους δράσης.
Η χορήγηση αυτών των συμπληρωμάτων θα πρέπει να γίνεται με σύνεση και πάντα υπό την καθοδήγηση Ιατρού και Διαιτολόγου, καθώς παρόλο που η τοξικότητα από διατροφικές πηγές είναι σπάνια, οι παρενέργειες από συμπληρώματα είναι παρούσες.
Ανάλογα με την μορφή του συμπληρώματος μπορεί να εμφανιστούν και διαφορετικές παρενέργειες, οι συχνότερες από τις οποίες αφορούν γαστρεντερικές ενοχλήσεις, όπως εμετό και διάρροια.
Η πιο σοβαρή παρενέργεια που μπορεί να εμφανιστεί αφορά την τοξικότητα, που εκδηλώνεται με την μορφή υπερκαλιαιμίας, μίας κατάστασης απειλητική για τη ζωή. Για αυτό, τα περισσότερα συμπληρώματα δεν παρέχουν πάνω από 99mg καλίου.
Ως αποτέλεσμα, τα συμπληρώματα καλίου προσδίδουν κατά μέσο όρο μόνο 87mg στην συνολική ημερήσια πρόσληψη, ενώ για την διατήρηση της ομοιόστασης του καλίου απαιτούνται τουλάχιστον 400-800mg/ μέρα.
Καταλήγοντας για το κάλιο
Το κάλιο είναι ένα βασικό για τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού συστατικό, που βρίσκεται σε ποικίλα τρόφιμα και υπό φυσιολογικές συνθήκες σπάνια θα διαταραχθούν τα επίπεδα του.
Η συμπληρωματική του χορήγηση είναι εφικτή, αλλά περιορισμένη και πάντα υπό ιατρική παρακολούθηση.
Λόγω των γαστρεντερικών ενοχλήσεων που προκαλεί, είναι προτιμότερο να λαμβάνεται μαζί με το φαγητό και πριν την χορήγηση του είναι υψίστης σημασίας να εξεταστούν δείκτες νεφρικής λειτουργίας, καθώς και η πιθανή λήψη φαρμάκων που παρεμβαίνουν στον μεταβολισμό του.
